WATERPOMPEN IN HEERLEN ©

 

In Heerlen stonden vroeger op diverse plekken openbare drinkwaterpompen.

De pompen waren geplaatst bovenop een aanwezige waterput.
In 1889 ging in Heerlen het eerste gemeentelijk waterleidingbedrijf van start.
Na de komst van de (loden)waterleiding werden de oude waterpompen overbodig
en verdwenen de pompen uit het straatbeeld en werden de waterputten gedempt.

Oudere inwoners van Heerlen kunnen zich vast nog herinneren dat
men water ging halen bij de openbare waterpompen.
De waterpomp had (net als in alle andere gemeenten) tevens de
functie van een sociale ontmoetingsplaats.
Hier werd een praatje gemaakt en/of werden de
laatste buurtnieuwtjes doorgenomen.

In de jaren 20/30 van de vorige eeuw stond voor de hoeve "de Droepnaas"
(bouwjaar 1779 en Rijksmonument met nr. 21237) aan de



Bovenste Caumerweg 3 (thans Corisbergweg 119 Heerlen) een waterpomp waar de inwoners
van Caumer hun drinkwater konden halen. In de loop van de jaren raakte de bron uitgedroogd,
waardoor de pomp alleen nog maar druppelde. Zo ontstond m.b.t. de hoeve de naam "de Droepnaas".
Ook deze waterpomp is reeds lang geleden uit het straatbeeld verdwenen.

In 1889 kreeg Heerlen het eerste gemeentelijke waterleidingbedrijf.

Helaas is door de gemeente Heerlen nooit iets ondernomen om de herinnering
aan het drinkwaterverleden, middels replica - waterpompen en/of
herinneringstegels in het straatwerk van Heerlen, levend te houden.

 

______________________________________________________

 

Onderstaand een aantal oude afbeeldingen van openbare waterpompen in Heerlen.

 

 


Veemarkt (thans Wilhelminaplein) te Heerlen. Links omstreeks 1907 en rechts 1909.
Op de voorgrond de gemeentelijke openbare waterpomp
en daarachter het smeedijzeren kruis op sokkel.
In het verlengde van het plein ligt de Emmastraat (thans Pancratiusstraat).
Op de achtergrond een gedeelte van hotel De Kroon.

De waterput (onder de pompkast) werd ook vermeld als de put aan de Paardenmarkt
of de put aan de Kruk of de Kreuk. Het is niet bekend in welk jaar de waterput werd aangelegd.
In 1818 werden herstellingen aan o.a ook de waterput in de Veestraat verricht.
De aanleg van de put moet dus al van oudere datum zijn.
Het reinigen van de open putten was een voortdurende zorg.
Van 1831 tot 1857 was de open put voorzien van een houten opbouw met afsluitbaar hekje.
De opbouw was afgedekt met dakpannen.
In de opbouw was een windas en een zwengel aanwezig waarmee via een touw
het putwater met een putemmer naar boven werd gehesen.

In 1857 werd op verzoek van de bewoners van de Veemarkt een stenen pompkast met
daarin een waterpomp op de waterput geplaatst.
De pompkast bestond uit drie delen:
- het bazament met waterbak geplaatst op een hardstenen plaat;
- het lijf of romp met aan de achterzijde een houten afsluitbare toegang tot de waterpomp en
aan de zijkant de slager (pomparm) en aan de voorzijde de water uitlooppijp;
- het kapiteel (het zware bovenstuk met de hardstenen bol).

Rond de jaarwisseling 1857 / 1858 konden de bewoners van de Veemarkt hun eerste drinkwater halen aan de nieuwe pomp.
Met de komst van de waterleiding in 1908 kwam na 50 jaar een einde aan de functie van deze waterpomp.
Men heeft nog tot medio mei 1910 geprobeerd de bovengrondse bouw van de pomp voor
het nageslacht te bewaren door deze elders te gaan herplaatsen.
Dit is echter door de Heerlense vroedevaderen nooit uitgevoerd. De hardstenen stijlvolle pompkast werd
gebruikt als vulling in de funderingen van het elektrisch schakelstation aan de Gasthuisstraat.
De waterput aan de Veemarkt werd met een zware afdekplaat afgedekt en in 1917 gedempt.


 

Wilhelminaplein ca 1903

 

Het Wilhelminaplein maar nu gezien vanuit de richting hotel De Kroon aan de andere kant
van het plein. Op de achtergrond de openbare waterpomp en het smeedijzeren kruis.
Links staat hotel Cloot (gesloopt in 1933)


 

 


(1890) Zicht in de Emmastraat (thans Pancratiusstraat)
met op de achtergrond hotel De Kroon met waterpomp voor de deur
Links naast het hotel het moederhuis van de congregatie Kleine Zusters van St. Jozef
 

  Hotel De Kroon hoek Gasthuisstraat-Emmastraat voor 8 december 1944 (zonder pomp).
Toen werd het gebouw door brandbommen (WO II) verwoest.
De ruïne werd echter niet herbouwd en in 1955 gesloopt.


 

        
 

De gemeentelijke openbare waterpomp in de Gasthuisstraat te Heerlen
(omstreeks 1905) voor het nevengebouw van hotel De Kroon.
Het hotel werd in 1955 gesloopt en het nevengebouw bleef bestaan.
 Links het klooster en de kerk van de congregatie de Kleine Zusters van St.Jozef,
gesticht door mgr. P.J. Savelberg.
Het nevengebouw werd in 1875 door mgr. Savelberg gekocht (moederhuis van de congregatie).


 

   


De Geleenstraat te Heerlen omstreeks 1903.
Op de voorgrond de gemeentelijke openbare waterpomp.
Links het voormalige woonhuis van burgemeester en
geneesheer dr. J.J. Jaegers. Het pand werd in 1939 gesloopt.

 


De Geleenstraat te Heerlen omstreeks 1905.
Rechts de gevel huis De Gouden Klok en de openbare waterpomp.
Links apotheek Vrancken, kantoor Ontvanger Rijksbelastingen en woonhuis Jaegers.


 

 

Pomp in de Saroleastraat ca 1913

  Der kleine Kohn ca 1903

 

de Willemstraat ca 1925

 

Heerlen Akerstraat

 



De Geleenstraat te Heerlen

 

Waterpomp in de Geleenstraat 1903

 



De oude waterpomp te Heerlen, Op der Maat

 

 


Daar waar nu het industrieterrein In de Cramer is gelegen stond tot 1963 de woonwijk de Morgenster.
De wijk was gelegen tussen de spoorlijn en de huidige N281.
In deze wijk stond ook een openbare waterpomp.
Oudere inwoners kunnen zich nog herinneren dat men vaak bij deze waterpomp een emmer water ging halen.
Door de komst van de waterleiding verdween ook in deze woonwijk de waterpomp uit het straatbeeld.
De rode stip op de rechter afbeelding geeft de plek aan waar de waterpomp in het verleden ongeveer heeft gestaan.


 



Kleekampsweg ca 1904 (Heerlerbaan)
Huis Vorage met waterput en putwip.


 

   

 

 

 


(1925) De waterput "Kolisfontaine" (in de volksmond "Keulartsputje")
bij de ingang van het Aambos in de woonwijk Molenberg nabij de Groene Boord.

 

 

Het Aambos is een oud en in 2002 gerenoveerd hellingbos in het centrum van Heerlen.
Tegenwoordig ingericht als een wandelpark met dierenverblijf en hertenkamp.
Het park is ongeveer 45 hectare groot en is gelegen langs de bovenloop van de Caumerbeek.


 

 


(ca.1908) Het puthuisje in de Kruisstraat. Naast het puthuisje staat het huis "In het Kruis". In de volksmond: "Igge Krutz". Het pand is in 1952 gesloopt en was een van de oudste Heerlense huizen. Tijdens de sloop vond men een Kunrader steen waarin uitgebeiteld de tekst "anno 1643".
Het huis moet dus in 1643 door Thomas Moenen zijn gebouwd.
 

 
De rode stip op de afbeelding geeft de plek aan waar het puthuisje in
de Kruisstraat in het verleden ongeveer heeft gestaan.