-------------------------------------------------------------------------------------------------

Aan het eind van de 17e eeuw deed de waterpomp in Maastricht zijn entree.


De openbare waterputten werden door de gemeente voorzien van een waterpomp.
Rond 1800 kende Maastricht ruim 140 openbare waterpompen.


Op particuliere adressen werden door de bewoners/eigenaren bovenop de
daar reeds aanwezige privé waterputten, waterpompen geplaatst.
Vaak werd om de pomp een houten pompkast gebouwd
(zie bijvoorbeeld de pomp te Lottum of te Broekhuizenvorst).


Sinds 1887 is in Maastricht een particulier waterleidingnet aanwezig.
De loden waterleiding deed zijn intrede en daardoor verdwenen de
openbare waterpompen uit het straatbeeld.
 

Waterpomp in de Mgr.Schrijnenstraat (Heugemerveld)
voor een kleine groep woningen (jaren 60 van de vorige eeuw)

Omdat door de huiseigenaren echter geen waterpompen bij de verhuurde
woningen werden geplaatst, besloot de gemeente omstreeks 1879 de openbare
waterpompen die waren verdwenen weer gedeeltelijk te herplaatsen.
Dit bleef echter beperkt tot het hoger gelegen gedeelte van de stad.

 

Waterpomp op het Vrijthof

Het onderhoud van deze openbare waterpompen stelde echter niet veel
voor en rond 1888 waren er dan ook meer waterpompen in onbruik geraakt
dan dat er functionerende waterpompen waren.


Het aantal stadspompen liep door de aanwezigheid van de loden
waterleiding steeds sneller terug.
In 1903 waren in Maastricht nog maar zes functionerende openbare
waterpompen aanwezig.
 

Waterpomp op de Markt anno 1910
 

rechts de waterpomp
 

Echter niet iedereen had toen een aansluiting op de waterleiding.
De verhuurders van de huizen waar arbeiders en armen in woonden,
waren niet genegen om geld uit te geven voor de aanleg
van de waterleiding in die huizen.

Daar het aantal werkende openbare waterpompen nog maar beperkt was,
moesten ook nu veel bewoners steeds verder lopen om hun water te halen.
 

twee emmers aan een
juk, anno 1937


Op de Markt te Maastricht staat momenteel nog de enige overgebleven
historische stadspomp.

In heel Maastricht is m.u.v Limmel verder geen historische waterpomp
of ander model waterpomp ter herinnering aan dat verleden, aanwezig.

Waterpomp hoek Dolmansstraat-Populierweg te Limmel.
("t pumpke vaan Lummel")

                               
Aan het begin van de Boschstraat tegenover de St.Mathiaskerk en vlakbij de aansluiting op de Markt,
staat deze oude paardendrinkbak.
Het ornament dateert uit de periode 1850-1900 en werd in 1994 gerestaureerd.
De rechter afbeelding is uit 1931.
Drinkbakken zijn o.a in functioneel opzicht zeer zeldzaam geworden.
(rijksmonument, nummer 506664)

Waterpomp bij de Sint-Servaasbrug (Servaos Brögk)

Pomp op de Markt gezien vanuit de Gubbelsstraat

Stadspomp op de Markt met rechts de Hoenderstraat 1931

Waterpomp in de Boschstraat omstreeks 1904

Waterpomp in de Boschstraat omstreeks 1890.
Werknemers van Regout na de arbeidsdag op weg naar huis

anno 1902

Waterpomp in de Boschstraat nabij de St.Martinuskerk

Waterpomp hoek Lang Grachtje / Sint Hilariusstraat in Maastricht

Schilderij met waterpomp bij paardenstal en rechts de Poort van Leuth ca 1860
(het huidige Keizer Karelplein in Maastricht)

Waterpomp bij oude boom op de hoek van de Daalstraat en de Kasteelstraat, 1960

De St. Servatiusbron aan de Cannerweg te Biesland (Maastricht).

De waterbron wordt reeds in 1595 vermeld en is een Rijksmonument (nr. 27941)
Bovengronds bestaat de bron uit een ronde ommuring waarop een ijzeren hekwerk en een ijzeren bekroning rust.
Op die bekroning staat een troonhemel waaronder een houten beeld van St.Servaas staat

 Spuitende artesische "Trega"-mineraalwaterbron 1929
 

Boring op ca 330 meter diepte bij de huidige Cabergerweg.
Het water spoot soms tot 12 meter boven de aardoppervlakte (capaciteit 40 m3 per uur).
Het water was helder, zuiver, warm en aangenaam van smaak.
Het water werd gebotteld en droeg de naam Trega-water.
De exploitatie werd eind 60-er jaren van de vorige eeuw gestaakt.

Op de binnenplaats van de carré-boerderij hoeve Lichtenberg (1816), boven op de
St. Pietersberg, is nog steeds deze oude waterput aanwezig.

De putopbouw en het ophaalsysteem zijn echter verdwenen.
De hoeve is omgeven door bedrijfsgebouwen ed van de cementfabriek ENCI.
Naast de hoeve staat de ruïne van kasteel Lichtenberg.

De putschacht loopt door tot in het gangenstelsel Slavante.
In het nog aanwezige deel van dit gangenstelsel kan men tot onder de binnenplaats
van de hoeve en tot de putschacht lopen.
Vanuit de gang gezien gaat de putschacht omlaag naar het grondwater en
omhoog naar de putopening op de binnenplaats van de hoeve.

Volgens de overlevering moet de put ooit in eerste instantie als schacht zijn gebruikt.
Ondergronds lopen karrensporen naar de putschacht en zijn in de mergel slijtagesporen
van touwen zichtbaar, die waarschijnlijk zijn ontstaan door het omhoog takelen van mergelblokken.
Naderhand werd de putschacht uitgediept tot in het grondwaterpeil om drinkwater op te halen en
werd de put voorzien van de opbouw en het ophaalsysteem (klein dak en putwiel met trommel).

Waterput op de binnenplaats van de Apostelhoeve (ook wel Louwberghoeve genoemd).
 

De hoeve is gelegen boven op de Louwberg.
Hier ligt een van de bekendste wijngaarden van Nederland, aangelegd in 1970.
De hoeve is het oudste nog functionerende wijnbedrijf van Nederland. Er wordt witte wijn gemaakt.

In de Louwberg bevindt zich de Apostelgroeve (Louwberggroeve).
Gedurende de periode 1770 tot 1776 werden in de groeve blokken kalksteen gewonnen.

Net als bij de hoeve Lichtenberg loopt ook hier de putschacht vanaf de binnenplaats door
de kalksteengroeve heen tot in het grondwaterpeil.
De put heeft echter uitsluitend als drinkwaterput gefungeerd en is nog
steeds in de oorspronkelijke staat (gerestaureerd) aanwezig.

(bron o.a.: boek Beeldig Maastricht, Frans Boetskens Boek H.E.M. en enkele afbeeldingen MestreechterSteerke, internet)

--------------------------------------------------------------------------------------

DE OUDE WATERPUT BIJ FORT SINT PIETER ©
 

De oude waterput verdween in 1936 onder de grond.
In die tijd werden in het kader van de werkverschaffing alle resten van de vestingwerken geëgaliseerd.
Het fort werd vanaf 2005 gerestaureerd en deze werkzaamheden zijn in 2014 voltooid.

Waterput in een van de gemetselde gangen in het fort.
Langs de put voert een wenteltrap naar het gangenstelsel.
Oorspronkelijk was de put 38 mt diep (tot aan het grondwaterpeil).
Later gevuld met puin dat deels weer verwijderd is.
Het gat in de putopbouw is inmiddels gerestaureerd.

Oude waterput in een van de onderaardse gewelven van het fort

 
Tijdens het weggraven van het grondpakket, voor de aanleg van de nieuwe parkeerplaats bij het fort,
werd de oude waterput teruggevonden.

(de teruggevonden restanten van de opbouw)

De resten worden bewaard en krijgen een plek binnen de nieuwe inrichting van het gebied.

Op oude afbeeldingen is te zien dat de waterput in een koepelvormig gebouwtje stond.
Hiervan is de opbouw, bestaande uit baksteen en mergelsteen, teruggevonden.

(fort en koepelvormig gebouwtje met daarin de waterput omstreeks 1870)

De waterput is in 1742 geslagen, heeft een doorsnede van 2.20 meter en behoorde bij het fort.
Omstreeks 1745 werd de ongeveer 35 meter diepe put voorzien van een bomvrij gewelf van een meter dik.
Zo ontstond een koepelvormig gebouwtje dat verzonken was in de aarden wallen buiten het fort.

Toen het fort in 1876 zijn oorspronkelijke functie verloor, bleef de waterput tot in de twintiger
jaren van de vorige eeuw in gebruik.
Vooral door de bewoners van de huisjes die rondom het fort waren gebouwd
en de mensen die in het fort gingen wonen.

(het fort, de waterput en een vrouw met een juk met daaraan twee emmers)

De oude waterput zal in het "omgevingsplan Fort Sint Pieter" worden opgenomen.
In grote lijnen omvat het plan de restauratie van het fort, de aanleg van een centrale
parkeervoorziening, de aanleg van een stadsweide en het in ere herstellen van het historische
pad vanaf de Luikerweg naar het fort.